Ως χρόνιος πόνος ορίζεται αυτός που έχει διάρκεια μεγαλύτερη από 3 μήνες. Μπορεί να είναι μέρος των εκδηλώσεων μιας ασθένειας, ή να είναι η κύρια (ή και η αποκλειστική) εκδήλωσή της. Σύμφωνα με μια ταξινόμηση ο πόνος μπορεί να είναι είτε αισθητικός δηλαδή προερχόμενος από τραυματισμό κάποιου ιστού ή οργάνου εκτός του νευρικού συστήματος, είτε νευροπαθητικός δηλαδή προερχόμενος από το ίδιο το νευρικό σύστημα. Σε κάθε μία περίπτωση η αντιμετώπιση είναι διαφορετική και η σωστή διάγνωση του αιτίου συμβάλλει καθοριστικά στην επιτυχία της θεραπείας. Η χορήγηση αναλγητικών φαρμάκων χωρίς να έχει καθοριστεί το αίτιο μπορεί συχνά να επιδεινώσει το πρόβλημα, αντί να ανακουφίσει τον ασθενή.
Νευροπαθητικός πόνος
Η αντιμετώπιση του χρόνιου νευροπαθητικού πόνου μερικές φορές απαιτεί συνεργασία ιατρών από διάφορες ειδικότητες, όπως αναισθησιολόγος, νευροχειρουργός, νευρολόγος, ψυχίατρος και παθολόγος. Είδη νευροπαθητικού πόνου αποτελούν η Νευραλγία Τριδύμου, το Σύνθετο Περιοχικό Σύνδρομο Πόνου, ο Πόνος Μέλους Φάντασμα και άλλα που αναλύονται παρακάτω. Η σύγχρονη Νευροχειρουργική προσφέρει μια σειρά από δυνατότητες που μπορούν να απαλύνουν τον πόνο των ασθενών που η φαρμακευτική θεραπεία είτε απέτυχε, είτε δεν ενδείκνυται. Οι περισσότερες παρεμβάσεις είναι ήπιες και μάλιστα πολλές από αυτές μπορούν να γίνουν ακόμη και με τοπική αναισθησία.
- Διαβητική Περιφερική Νευροπάθεια
Σε ένα ποσοστό των διαβητικών ασθενών, λόγω της κακής κατάστασης των μικρών αγγείων των άνω και κάτω άκρων αναπτύσσεται μικροαγγειοπάθεια.Τα μικρά αυτά αγγεία προσφέρουν αίμα στα μικρά νεύρα που διανέμονται στα χέρια και τα πόδια και σταδιακά αναπτύσσεται νευροπάθεια λόγω της κακής αιμάτωσης αυτών των νεύρων. Ο ασθενής αρχικά παραπονείται για μείωση της αισθητικότητας και μουδιάσματα των άκρων και αυτό το σύμπτωμα μπορεί να εξελιχθεί σε πόνο που δεν ελέγχεται από τα παυσίπονα. Η επεμβατική θεραπεία περιλαμβάνει την τοποθέτηση υποδόριου ηλεκτροδίου με ειδικό βηματοδότη, που ανακουφίζει πολλούς διαβητικούς ασθενείς.
- Σύνθετο Περιοχικό Σύνδρομο Πόνου
Διακρίνουμε 2 τύπους του συνδρόμου αυτού. Στον τύπο Ι δεν μπορεί να τεκμηριωθεί τραυματισμός νεύρου, ενώ στον τύπο ΙΙ υπάρχει δεδομένος τραυματισμός νεύρου και μπορεί να συμβεί σε ασθενείς που έχουν υποστεί τραύμα ή χειρουργική επέμβαση στα άνω/κάτω άκρα.Θεωρείται ότι η εκδήλωση του συνδρόμου σχετίζεται με μια μορφή φλεγμονής στο πάσχον νεύρο και συχνά δεν ανταποκρίνεται στη συνήθη αναλγητική αγωγή. Συχνά συνοδεύεται από ερυθρότητα και ευαισθησία του άκρου ακόμη και σε μη επώδυνα ερεθίσματα. Μερικές φορές ακόμη και το απλό άγγιγμα της πάσχουσας περιοχής μπορεί να προκαλέσει πόνο. Η επεμβατική αντιμετώπιση είναι η εμφύτευση διεγερτών του νωτιαίου μυελού στην σπονδυλική στήλη, και προσφέρει σημαντική ανακούφιση στο 60-80% των ασθενών αυτών. Ο διεγέρτης εμφυτεύεται στο σώμα του ασθενούς , συνήθως στη κοιλιακή χώρα, και μετά από μια σύντομη περίοδο εκμάθησης χρησιμοποιείται από τον ίδιο, μέσω ενός απλού τηλεχειριστηρίου. Βελτιώνει σε σημαντικό βαθμό τα συμπτώματα, ελέγχοντας τον πόνο στην περιοχή ακριβώς που εκδηλώνεται. Η επέμβαση τοποθέτησης είναι σχετικά απλή. Το χειρουργείο διαρκεί 30-45 λεπτά, υπό ολική αναισθησία και η διάρκεια μετεγχειρητικής νοσηλείας είναι 2-3 ημέρες. Η χρήση του συστήματος και τα ευεργετικά αποτελέσματα της δράσης του γίνονται αισθητά ήδη κατά τη διάρκεια της νοσηλείας του ασθενούς.
3. Πόνος Μέλους Φάντασμα
Πρόκειται για μια σχετικά σπάνια διαταραχή, που παρατηρείται σε ασθενείς που έχουν υποστεί ακρωτηριασμό κάποιου άκρου και μετά από ένα χρονικό διάστημα νιώθουν πόνο στο μέλος που απουσιάζει. Ο μηχανισμός αυτής της διαταραχής δεν είναι ακριβώς γνωστός, όμως φαίνεται ότι συμμετέχουν κέντρα του νωτιαίου μυελού και ίσως και του εγκεφάλου. Η χειρουργική αντιμετώπιση γίνεται με την τοποθέτηση ηλεκτροδίων σε περιοχές του εγκεφάλου που μπορούν να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα. Μπορεί να γίνει επίσης εκλεκτική καταστροφή περιοχών του νωτιαίου μυελού που ευθύνονται για τον πόνο (DREZ lesion – καταστροφή της ζώνης εισόδου των οπίσθιων ριζών του νωτιαίου μυελού) με θετικά αποτελέσματα.
- Χρόνιος Μετατραυματικός Πόνος
Εδώ περιγράφεται το είδος του πόνου που επιμένει μετά από έναν τραυματισμό και απορρέει από χρόνιο ερεθισμό νεύρων και διαρκεί και μετά την επούλωση των τραυμάτων του ασθενούς. Όταν τεθεί η διάγνωση του χρόνιου μετατραυματικού πόνου και εφόσον η φαρμακευτική αγωγή δεν επαρκεί, τότε η επεμβατική αντιμετώπιση περιλαμβάνει την εμφύτευση διεγερτών του νωτιαίου μυελού στη σπονδυλική στήλη και προσφέρει σημαντική ανακούφιση στους περισσότερους από αυτούς τους ασθενείς (περίπου στο 60%).Ο διεγέρτης εμφυτεύεται στο σώμα του ασθενούς , συνήθως στη κοιλιακή χώρα, και μετά από μια σύντομη περίοδο εκμάθησης χρησιμοποιείται από τον ίδιο, μέσω ενός απλού τηλεχειριστηρίου, ανάλογα με την ένταση και την εντόπιση των συμπτωμάτων του. Βελτιώνει σε σημαντικό βαθμό τα συμπτώματα, ελέγχοντας τον πόνο στην περιοχή ακριβώς που εκδηλώνεται. Το χειρουργείο διαρκεί 45 λεπτά, υπό ολική αναισθησία και η διάρκεια μετεγχειρητικής νοσηλείας είναι 2 ημέρες. Η χρήση του συστήματος και τα ευεργετικά αποτελέσματα της δράσης του γίνονται αισθητά ήδη κατά τη διάρκεια της νοσηλείας του ασθενούς
5. Μετεγχειρητικός Χρόνιος Πόνος
Στην κατηγορία αυτή ανήκει μια σειρά παθήσεων όπως το λεγόμενο σύνδρομο αποτυχημένης επέμβασης στη μέση ή τον αυχένα (failed back/failed neck pain syndrome). Πολλοί από τους ασθενείς αυτούς συνεχίζουν να υποφέρουν από πόνο, αν και από τον απεικονιστικό έλεγχο (ακτινογραφίες, μαγνητική τομογραφία κλπ) δεν διαπιστώνεται κάποιο αίτιο του πόνου τους.
Σε αυτές τις περιπτώσεις μπορεί να βοηθήσει η εμφύτευση διεγερτών του νωτιαίου μυελού στην σπονδυλική στήλη. Ο διεγέρτης εμφυτεύεται στο σώμα του ασθενούς , συνήθως στη κοιλιακή χώρα, και μετά από μια σύντομη περίοδο εκμάθησης χρησιμοποιείται από τον ίδιο, μέσω ενός απλού τηλεχειριστηρίου, ελέγχοντας τον πόνο στην περιοχή ακριβώς που εκδηλώνεται. Το χειρουργείο διαρκεί 45 λεπτά, υπό ολική αναισθησία και η διάρκεια μετεγχειρητικής νοσηλείας είναι 2 ημέρες. Η χρήση του συστήματος και τα ευεργετικά αποτελέσματα της δράσης του γίνονται αισθητά ήδη κατά τη διάρκεια της νοσηλείας του ασθενούς. Περίπου 2 στους 3 ασθενείς της κατηγορίας αυτής ανακουφίζονται από τα συμπτώματά τους και δεν χρειάζονται πλέον να λαμβάνουν χρόνια φαρμακευτική αγωγή με όλες τις πιθανές παρενέργειές της.
6. Μεθερπητική Νευραλγία
Μετά από μια λοίμωξη από τον ιό του έρπητα ζωστήρα σε κάποιο νεύρο ,μπορεί να παραμείνει ισχυρός πόνος στον κορμό ή τα άκρα, ο οποίος δεν ανταποκρίνεται στη φαρμακευτική αγωγή. Στις περιπτώσεις αυτές γίνεται δοκιμαστική εμφύτευση ηλεκτροδίου κάτω από το δέρμα ή στη ράχη και να διοχετευτεί χαμηλής έντασης ηλεκτρική διέγερση που σε ποσοστό 50-60% λύνει το πρόβλημα. Αν η δοκιμή είναι επιτυχής, γίνεται μόνιμη εμφύτευση του ηλεκτροδίου στο σώμα του ασθενούς, με μια απλή χειρουργική επέμβαση.
Ο πόνος του καρκίνου τελικού σταδίου, που δυστυχώς η σημασία του έχει υποτιμηθεί ακόμη και από τους γιατρούς, μπορεί πολύ συχνά να αντιμετωπιστεί σε πολύ ικανοποιητικό βαθμό. Αυτός μπορεί να είναι είτε αισθητικός είτε νευροπαθητικός. Είναι δείγμα στοιχειώδους ανθρωπισμού για τον γιατρό να απαλύνει τις δύσκολες ώρες ενός βαρέως πάσχοντα, προσφέροντας κάποια ποιότητα ζωής την ύστατη ώρα, όταν πραγματικά την έχει ανάγκη.
