Ως υδροκέφαλος είναι η παθολογική κατάσταση του εγκεφάλου που χαρακτηρίζεται από συγκέντρωση αυξημένη ποσότητα εγκεφαλονωτιαίου υγρού (ΕΝΥ) μέσα στις κοιλίες του εγκεφάλου. Το εγκεφαλωνωτιαίο υγρό κυκλοφορεί φυσιολογικά γύρω από τον εγκέφαλο και το νωτιαίο μυελό, λειτουργώντας προστατευτικά και υποστηρικτικά για το κεντρικό νευρικό σύστημα.
Σε αυτή τη πάθηση μπορεί να συσσωρευτεί υγρό μέσα στις κοιλίες του εγκεφάλου με αποτέλεσμα οι κοιλίες να διογκώνονται, Η υπερβολική συσσώρευση ΕΝΥ μπορεί να προκαλέσει αρκετές νευρολογικές διαταραχές και είναι ιδιαίτερα απειλητική για την υγεία. Παρακάτω θα αναλύσουμε τα συμπτώματα ,τη διάγνωση, τους τύπους , καθώς και τις προτεινόμενες θεραπείες.
Πίνακας Περιεχομένων
Μπορείς να μεταβείς στην ενότητα που σε ενδιαφέρει κάνοντας Κλικ στον αντίστοιχο τίτλο
Τι είναι ο υδροκέφαλος?
Ο υδροκέφαλος είναι η παθολογική συσσώρευση εγκεφαλονωτιαίου υγρού η οποία οδηγεί σε διαταραχή της ισορροπίας της πίεσης του εγκεφάλου.Το εγκεφαλονωτιαίο υγρό είναι ένα διαφανές υγρό το οποίο φυσιολογικά περιβάλλει όλο τον εγκέφαλο και των νωτιαίο μυελό ,και βοηθά στην προστασία τους καθώς και την απομάκρυνση τοξινών.Ανάλογα με το τι προκαλεί τον υδροκέφαλο διακρίνουμε χαρακτιριστικά 3 κατηγορίες:
- Αποφρακτικός Υδροκέφαλος
- Υδροκέφαλος Φυσιολογικής Πίεσης
- Μη αποφρακτικός ή επικοινωνών Υδροκέφαλος
- Παιδικός Υδροκέφαλος
Ο υδροκέφαλος μπορεί να παρουσιαστεί σε όλους τους ανθρώπους , όλων των ηλικιών (ακόμα και βρεφών).
Ποιοι είναι οι τύποι Υδροκεφάλων πιο αναλυτικά?
Αποφρακτικός Υδροκέφαλος
Στον αποφρακτικό υδροκέφαλο, υπάρχει κάποιο εμπόδιο στην ομαλή κυκλοφορία και παροχέτευση του εγκεφαλονωτιαίου υγρού. Μπορεί να οφείλεται σε στένωση ή σε πίεση των κοιλοτήτων που αθροίζουν το υγρό. Για να αντιμετωπιστεί πρέπει να λυθεί το κώλυμα (πχ να αφαιρεθεί ο όγκος), ή να βρεθεί μια εναλλακτική οδός αποχέτευσης του υγρού (τοποθέτηση βαλβίδας ή χειρουργική επέμβαση που γίνεται ενδοσκοπικά και ονομάζεται 3η κοιλιοστομία).
Υδροκέφαλος Φυσιολογικής Πίεσης
Ο υδροκέφαλος φυσιολογικής πίεσης είναι ένα σύνδρομο που παρατηρείται κυρίως σε άτομα της τρίτης ηλικίας. Το ΕΝΥ συσσωρεύεται στις κοιλίες του εγκεφάλου και οι κοιλίες διογκώνονται, αλλά αυτό δεν συνοδεύεται απαραίτητα από αυξημένη ενδοκράνια πίεση. Η διάγνωση γίνεται μετά από την εκτίμηση απεικονιστικών εξετάσεων από εξειδικευμένο νευροχειρουργό, ενώ μερικές φορές απαιτείται συνεργασία ειδικών όπως ο νευρολόγος, ο οικογενειακός γιατρός ή και ο ψυχολόγος.
Μη αποφρακτικός ή επικοινωνών Υδροκέφαλος
Στην περίπτωση αυτή δεν υπάρχει κάποιο κώλυμα στην κυκλοφορία του υγρού αλλά στην απορρόφησή του από τα σημεία όπου το υγρό μεταπηδά στη φλεβική κυκλοφορία. Η θεραπεία και πάλι είναι η τοποθέτηση βαλβίδας για να αποσυμπιεστεί ο εγκέφαλος και το υγρό να διοχετευτεί σε άλλες κοιλότητες του σώματος (πχ στην περιτοναϊκή κοιλότητα, δηλαδή στην κοιλιά του ασθενούς).
Παιδικός υδροκέφαλος
Το μεγαλύτερο ποσοστό των περιπτώσεων υδροκεφαλίας συναντάται στην παιδική ηλικία, λόγω είτε μιας αναπτυξιακής διαταραχής των ανατομικών στοιχείων του εγκεφάλου και του κρανίου, είτε λόγω όγκου ή άλλης δυσπλασίας. Είναι εξαιρετικά σημαντικό ο παιδίατρος να διαγιγνώσκει άμεσα την υδροκεφαλία και να παραπέμπει τις περιπτώσεις στο νευροχειρουργό για περαιτέρω διερεύνηση, θεραπεία και παρακολούθηση. Η αύξηση της ενδοκράνιας πίεσης μπορεί να απειλήσει άμεσα τη ζωή του παιδιού και να απαιτεί επείγουσα νευροχειρουργική αντιμετώπιση.
Πως γίνεται η διάγνωση του Υδροκεφάλου?
Και σε αυτή τη πάθηση ο χρυσός κανόνας είναι η εγκαιρη διάγνωση πριν εγκατασταθούν μόνιμες βλάβες από την περίσσεια του εγκεφαλονωτιαίου υγρού.Οι πιο συχνές εξετάσεις που επιβεβαιώνουν την πάθηση είναι:
- Μαγνητική Τομογραφία Εγκεφάλου (MRI)
- Αξονική Τομογραφία (CT)
- Νευρολογική κλινική εκτίμηση
- Διαγνωστική Εκκενωτική Παρακέντηση ΕΝΥ
- Υπέρηχος εγκεφάλου (Σε υποψία Υδροκεφάλου σε βρέφος)
Ποια είναι τα συμπτώματα του Υδροκεφάλου?
Τα συμπτώματα υδροκεφάλου εξαρτώνται από την ηλικία, το χρονικό διάστημα που υπάρχει αυξημένη παρουσία υγρού και πόσο γρήγορα εξελίσσεται η πάθηση.Σε γενικές γραμμές όμως αναλογα με την ηλικία του ασθενούς παρατηρούμε τα παρακάτω:
Στα βρέφη: H υδροκεφαλία συνήθως εκδηλώνεται με παθολογική αύξηση μεγέθους της κεφαλής, προεκβολή της πηγής του κεφαλιού ,μάτια που κοιτάζουν προς τα κάτω,δυσκολία στη λήψης τροφής ,ανησυχία και λήθαργος.Σε σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να παρουσιαστούν και επιληπτικές κρίσεις.
Στα παιδιά:Εδω ο υδροκέφαλος παρουσιάζεται με αυξημένους πονοκεφαλους ,ναυτία και εμετό,θολή όραση και διαταραχές προσανατολισμού καθώς και διαταραχές μνήμης.
Στους ενήλικες: Τα συμπτώματα στους ενήλικες είναι πιο ήπια,συνήθως αφορούν Υδροκέφαλο Μη αποφρακτικού τύπου και γι αυτό σε πολλές φορές καθυστερει πολύ η διάγνωση. Το σύνδρομο περιλαμβάνει 3 βασικά συμπτώματα: δυσχέρεια βάδισης, ήπια άνοια και διαταραχές μνήμης, καθώς επίσης και δυσκολία στον έλεγχο της ούρησης.Σε κάποιες περιπτώσεις παρατηρείται πονοκέφαλος λόγω της αυξησης της ενδοκράνιας πίεσης καθώς και διαταραχές όρασης.Τελος,μπορεί και στους ενήλικες να παρουσιαστεί υδροκέφαλος αποφρακτικού τύπου (πχ από όγκο) και να απαιτείται επείγουσα αντιμετώπιση.
Ποιες είναι οι προτεινόμενες θεραπείες?
Στις περισσότερες περιτπώσεις οι θεραπείες που προτείονται είναι χειρουργικές οποτε προκύπτουν οι εξής:
- Συντηρητική Αντιμετώπιση: Σε περιπτώσεις που τα συμπτώματα είναι ήπια και ο απεικονιστικός έλεγχος άμφίβολος μπορέι να ακολουθηθεί συντηρητική αντιμετώπιση με απλή παρακολούθηση και διενέργεια απεικονιστικών εξετασεων σε τακτα χρονικα διαστήματα.
- Τοποθέτηση Βαλβιδας.: Σε αυτή τη μεθοδο τοποθετείται ενδοκρανιακά καθετήρας παροχέτευσης του εγκλεφαλονωτιαίου υγρού ο οποίος καταλήγει στην κοιλιακή χώρα.Ο καθετήρας βρίσκεται εσωτερικά και δεν φαίνεται εξωτερικά.
- Ενδοσκοπική 3η Κοιλιοστομία: H μέθοδος αυτή συνήθως αφορά νεαρότερους ασθενείς και περιλαμβάνει χειρουργική επέμβαση εγκεφάλου κατα την οποία δημιουργείται μία ακομα οδός διαφυγής του εγκεφαλονωτιαίου υγρού οπότε και μειώνεται η πίεση στις κοιλίες.
Πως γίνεται το χειρουργείο τοποθέτησης βαλβίδας αναλυτικά?
Η πιο συνηθισμένη επέμβαση υδροκεφάλου είναι η τοποθέτηση βαλβίδας Υδροκεφάλου κατα την οποία τοποθετείται ένας καθετήρας(σωληνάκι) εντός του χώρου παραγώγης εγκεφαλονωτιαίου υγρού και ο οποίος καταλήγει στην περιτοναική κοιλότητα(κοιλιά). Αξίζει να σημειωθεί οτί οι τομές που γίνονται είναι πολύ μικρές ενώ όλη η διαδικασία γίνεται ,εφόσον κριθεί σημαντικό,με μηχάνημα νευροπλοήγησης που εξασφαλίζει την ορθή θέση του καθετήρα.
Η επέμβαση γίνεται με ολική αναισθησία και χρειάζεται μόνο ο τυπικός προεγχειρητικός έλεγχος. Ο ασθενής παραμένει μόνο την ίδια ημέρα μεσα στο νοσοκομείο κατα την οποία κινητοποιείται κι είναι πλήρως λειτουργικός. Τέλος να αναφέρουμε οτί μπορέι να επιστρέψει στην εργασία του και τις καθημερινές του δραστηριότητες μετά από λίγες ημέρες.
Τα τελευταία χρόνια η τεχνολογία αυτών των βαλβίδων έχει κάνει θεαματικές προόδους. Ετσι, εχουμε βαλβίδες ρυθμιζόμενες που μας επιτρέπουν να αυξήσουμε ή να μειώσουμε την παροχή του εγκεφαλονωτιαίου υγρού μετά την επέμβαση εξωτερικά (με μαγνητικό σύστημα ή τηλεμετρία) για να πετύχουμε το καλύτερο αποτέλεσμα.
Επίλογος
Ο υδροκέφαλος σαν πάθηση ,εάν διαγνωστεί νωρίς, είναι μια απόλυτα διαχειρίσιμη κατάσταση της οποίας η θεραπεία έχει θεαματικά αποτελέσματα.Οι εξελιγμένες χειρουργικές θεραπείες μπορούν πλέον να δώσουν ποιότητα ζωής σε όλους τους ασθενείς με τον πιο ελάχιστα επεμβατικό τρόπο.
